ΞΕΝΟΦΩΝ (430-355 π.Χ)

Ο Ξενοφών γεννήθηκε στο Δήμο Ερχιάς (σημερινά Σπάτα) της Αττικής το 430 π.Χ. Ο πατέρας του Γρύλλος ήταν εύπορος κτηματίας και του εξασφάλισε πλούσια μόρφωση.

Ο Ξενοφών συμμετείχε στην εκστρατεία του Κύρου του Νεώτερου, που σκοπό είχε να εκθρονίσει τον μεγάλο του αδερφό, τον βασιλιά της Περσίας Αρταξέρξη Β' το 411 π.Χ. Για τον σκοπό αυτό συγκροτήθηκε ένα εκστρατευτικό σώμα από 10.000 Έλληνες μισθοφόρους. Ο Κύρος πολέμησε και νίκησε τον Αρταξέρξη αλλά έχασε την ζωή του στην μάχη που έγινε στα Κούναξα. Ο στρατηγός των Ελλήνων μισθοφόρων Κλέαρχος της Σπάρτης κλήθηκε σε σύναξη ειρήνης όπου όμως και δολοφονήθηκε. Οι μισθοφόροι εξέλεξαν νέους ηγέτες μεταξύ των οποίων ήταν και ο Ξενοφών και συνέχισαν την πορεία τους πολεμώντας από την Αρμενία ως την Τραπεζούντα στα παράλια της Μαύρης θάλασσας από όπου και έπλευσαν πίσω στην Ελλάδα. Η εκστρατεία αυτή αποτυπώθηκε στο έργο του Ξενοφώντος με τίτλο «Κύρου ανάβασις».

Ο Ξενοφών εξορίστηκε από την Αθήνα λόγω του ότι πολέμησε με τον Σπαρτιατικό στρατό ενάντια στους Αθηναίους στην Κορώνεια (394 π.Χ). Ο Ξενοφών, ο οποίος θαύμαζε τη στρατιωτική οργάνωση, τις κοινωνικές συνήθειες και το πολίτευμα των Σπαρτιατών, δέχτηκε τη φιλοξενία τους και σύντομα του παραχωρήθηκε ένα μεγάλο κτήμα στο Σκιλλούντα, κοντά στην Αρχαία Ολυμπία, όπου έζησε περίπου είκοσι χρόνια ήρεμη οικογενειακή ζωή με τη γυναίκα του Φιλήσια και τους δυο γιους του, το Γρύλλο και το Διόδωρο. Εκεί ασχολήθηκε με τη συγγραφή πολλών έργων, όχι μόνο ιστορικών, αλλά και φιλοσοφικών. Η προσωπικότητα που άσκησε βαθύτατη επίδραση στις ιδέες του, ήταν ο Σωκράτης, τον οποίο γνώρισε προσωπικά και αργότερα συνδέθηκε με αρκετούς από τους μαθητές του. Ωστόσο, ο Σωκράτης, στα έργα του Ξενοφώντα, παρουσιάζεται αρκετά διαφορετικός από τον πλατωνικό: δεν είναι ο τολμηρός στοχαστής, που δίνει νέα ώθηση στη φιλοσοφία, αλλά κυρίως ο ενάρετος πολίτης που με το παράδειγμα του, διακηρύσσει την πρακτική ηθική της καθημερινής ζωής.

Τα έργα του συγγραφέα που αναφέρονται στο φιλόσοφο είναι: «Απολογία», «Συμπόσιον», «Απομνημονεύματα». Ασχολήθηκε ακόμη με τη συγγραφή τεχνικών θεμάτων και θεσμών («Περί ιππικής», «Ιππαρχικός», «Ιέρων», «Πόροι»). Στα έργα του «Περί Ιππικής» και «Ιππαρχικός» αναφέρεται σχετικά με τις γνώσεις που πρέπει να έχει ένας επαγγελματίας ιππέας αλλά και στην συγκρότηση και τον ανεφοδιασμό ενός σώματος ιππέων. Στο έργο του «Ιέρων» περιγράφει έναν φανταστικό διάλογο μεταξύ του Ιέρωνος, τυράννου των Συρακουσών και του Σιμωνίδη του Κείου κατά μια επίσκεψη του τελευταίου στις Συρακούσες το 476 π.Χ. Στο έργο του «Πόροι» αναφέρει τις προτάσεις του για την εξυγίανση των οικονομικών της Αθήνας. Στο έργο του  «Ελληνικά» αλλά και στη «Λακεδαιμόνιων πολιτεία» ο ιστορικός περιγράφει τη σταδιακή μείωση της σπαρτιατικής κυριαρχίας.

Ο Ξενοφών πέθανε γύρω στο 350 π.Χ., αφήνοντας πίσω του πλούσιο συγγραφικό έργο.